"Solstice" (gün dönümü) kelimesi Latince güneş anlamına gelen "sol" ve durmak anlamına gelen "stitium" kelimelerinden türetilmiştir.
Gün dönümü, güneşin gökyüzündeki yıllık yükseliş veya alçalış yolculuğunun duraklama noktasını temsil eder.
Kış gün dönümünde güneş, gökyüzündeki en kısa ve en alçak yayını çizer. Güneş ışığını sevenler için iyi haber ise bu tarihten itibaren güneşin tekrar yükselmeye başlaması ve haziran sonuna kadar günlerin her gün biraz daha uzayacak olmasıdır.
İnsanlık tarih boyunca gün dönümlerini kutlamalarla ve Stonehenge gibi güneşin bu özel günlerdeki yoluyla hizalanacak şekilde tasarlanmış anıtlarla işaretlemiştir.
Yer kürenin eğimi ve güneş ışığı
Dünya güneşin etrafında dönerken belirli bir açıyla hareket eder. Bu eğim, güneşin ısısı ve ışığının yılın büyük bölümünde gezegenin kuzey ve güney yarısında eşit olmayan şekilde dağılmasına neden olur.
Gün dönümleri, Dünya'nın güneşe doğru veya güneşten uzağa olan eğiminin maksimum seviyeye ulaştığı zamanlardır. Bu durum, yarım kürelerin farklı miktarlarda güneş ışığı alması ve gece-gündüz süreleri arasındaki eşitsizliğin zirve yapması anlamına gelir. Kuzey yarım kürede kış gün dönümü, Dünya'nın üst yarısının güneşten en uzak noktaya eğildiği andır. Bu yıl 21 Aralık'a denk gelen bu tarih, yılın en kısa günü ve en uzun gecesidir.
Ekinoks ile arasındaki fark nedir?
Ekinoks sırasında Dünya'nın ekseni ve yörüngesi, her iki yarım kürenin de eşit miktarda güneş ışığı alacağı şekilde hizalanır. Latince "eşit" ve "gece" kelimelerinden türetilen ekinoks tarihinde, gece ve gündüz süreleri gezegen genelinde hemen hemen aynı uzunluktadır. Kuzey yarım kürede sonbahar ekinoksu eylül, ilkbahar ekinoksu ise mart ayı içerisinde gerçekleşir.
Astronomik ve meteorolojik mevsimlerin farkı
Yılı mevsimlere bölmenin iki farklı yolu vardır:
Astronomik mevsimler: Dünya'nın güneş etrafındaki hareketine ve eksen eğikliğine bağlıdır.
Meteorolojik mevsimler: Hava durumuna ve yıllık sıcaklık döngülerine göre tanımlanır. Meteorologlar yılı üçer aylık dönemlere ayırır.
Bu takvime göre kış 1 Aralık'ta, ilkbahar 1 Mart'ta, yaz 1 Haziran'da ve sonbahar 1 Eylül'de başlar.
